Сочинение по адыгейскому языку «Адыгэ Республикэр Урысыем щыщ».
Сочинение на адыгейском языке «Адыгэ Республикэр Урысыем щыщ». Сочинение написано ко Дню Республики. Участвовало в городском конкурсе сочинений. Удостоино Диплома II степени.
Просмотр содержимого документа
«Сочинение по адыгейскому языку «Адыгэ Республикэр Урысыем щыщ».»
Муниципальнэ мылъку гъэсэныгъэм иучреждениеу «Гурыт еждап1эу №18»
Адыгэ Республикэр Урысыем щыщ.
я 7-рэ класс ис «Гурыт еджап1эу 18»
Мыгу Бэлэ Руслъан ыпхъу, «Гурыт еджап1эу №18» адыгабзэмк1э ик1элэегъадж.
Адыгэ Республикэр Урысыем щыщ.
Л1ыхэсэ Мухьдинэ иорэдэу «Адыгэ ч1ыгу» зыфи1орэм ти Адыгэ Республикэ идэхагъэ къыще1о.
Хэтрэ ц1ыфи къызщыхъугъэ лъэныкъо ыпсэ хэт1агъэу и1. Ар дышъэм нахь лъап1, ижь къабзэ уезэщрэп, ищытхъу ябгъа1о пш1оигъу, ихахъо удэгу1э. Ч1ыгум пэпш1ын щы1эп. Ч1ыгур — Ны. Ащ игъомылэ куц1 тегъэш1ы, къытхилъхьэрэ гушхуагъэм зытегъэ1эты. И1 нэбгырэ пэпчъ ч1ып1э рэхьатэу, псэм хэпчын умылъэк1ынэу щыщ хъугъэу ч1ыгу залэ — игумэк1и, игуш1уагъуи, игупшыси, инасыпи епхыгъэу, ылъэгупашъо нэсымэ 1эзэгъупс фэхъоу.
Тихэку ц1ык1у къэралыкъошхоу Урысыем хахьэ. Урысыер къэралыгъошхоу, хэку дахэу, баеу щыт.. Тарихъэу и1эмрэ, хъишъэу пылъымрэ зэрэдунаеу аш1огъэш1эгъонэу зэрагъаш1э. Ар бгъэш1эгъонэу щытэп, сыда п1омэ, уахътэ теш1эрэм пэпчъ тич1ыгу къыщыублагъэу тиц1ыфхэм анэсыжьэу нахь гъэш1эгъон горэ, нахь дахэ горэ ахэолъагъо.
Урысыем хэку ц1ык1у бэу зэтефыгъ, ахэмэ мэханэшхо я1, яш1уагъэ зэфэшьхьафи къэралыгъом къырагъэк1ы. Тэ ти Адыгэ Республики, ич1опс дахи, ич1ыгу баи иш1уагъэ къырегъэк1ы.
Ащ идэхагъэ орэдэу сыгу къе1ук1ы, огум ебыбэ, иджэрпэджэжь макъи къыслъэ1эсыжьы. Сыд фэдэрэ уахъти ар дахэ: бжыхьэми, к1ымафэми,гъэмафэми, гъатхэми. Чъыгхэр къэгъагъэмэ зызэлъаштэк1э, мэ1эш1оу къапихырэм гур къыдещае. Бзыу ц1ык1у макъэхэр зэпэджэжьхэу тыдэк1и къыщэ1ух. Сихэгъэгу к1асэ ц1ыф лъэпкъ зэфэшъхьафыбэ щэпсэу: адыги, урыси, ермэли, къумыкъуи, къэндзали, нэмык1хэри. Непэ тэ тищык1эгъэжьыр тищы1ак1э диштэу тинасып зиушхуныр, тиц1ыфышъхьэ бэгъоныр, тиуашъо шхъонт1эныр ык1и къэбзэныр. Тыгъэшхоу ташъхьагъы итыр къытэдэхаш1эу къытфепсыныр, т1э зэ¬к1эдзагъэу неущырэ мэфэ дахэр непэ зэдэдгъэпсыныр ары.
Урысыем ис лэпкъ зэфэшъхьафхэм я культурэхэри зэфэшъхьафых, я хабзэхэри дахэх, я шъуашэхэри гъэш1эгъоных. Тэ ти хэку ц1ык1у ахэмэ зэк1эми анахь баеу сэлъытэ.
Хэбзэ гъэш1эгъонхэри тилъэпкъ зэрехьэ. Нахьыжъым шъхьэк1афэ фаш1ы. Бзылъфыгъэм уасэу фаш1ырэр зэрэдунаеу ящысэ техып1. Силъэпкъ орэдхэр ижъык1э къыщыублагъэу ик1ас, щы1эныгъэм къыхэфэрэ лъэныкъо зэфэшъхьафхэм ахэр афэгъэхьыгъэх. Л1ыхъужъ орэди, ш1улъэгъу орэди, гухэк1 орэди, сэмэркъэу орэди ахэм къябэк1ых. Ау тикъэшъо орэдхэр зэхэзыхыхэрэм зыч1ып1э щысышъоу къахэк1ырэр мак1э. Тикъашъохэр зэфэшъхьафых: къэшъо псынк1эхэри, къэшъо шъабэхэри бэ мэхъух. Ти къашъохэр зыплъэгъук1э тилъэпкъ идэхагъи, ибаиныгъи, тишэн-хабзи, тилъэпкъ къырык1уагъэри ахэолъагъох.
По адыгейскому языку «Адыгэ Республикэр Урысыем щыщ»
... Урысыем хэку ц1ык1у бэу зэтефыгъ, ахэмэ мэханэшхо я1, яш1уагъэ зэфэшьхьафи къэралыгъом къырагъэк1ы. Тэ ти Адыгэ ... ахэр афэгъэхьыгъэх. Л1ыхъужъ орэди, ш1улъэгъу орэди, гухэк1 орэди, сэмэркъэу орэди ахэм къябэк1ых. Ау ... адыгэ-хабзэ, адыгэ-нэмыс зып1орэм, ащ зэк1э къыхеубытэ: узэрэпсэущтыри, узэрэзек1ощтыри, зызэрэпш1ыщтыри. А шапхъэхэр умыукъохэу, удэмыхэу ызыпсэушъук1э о у Адыг! Адыгэ Республикэр ...
Тишъуашэхэм зафэбгъазэмэ идэхагъэ ебгъэпшэнэу зи дунаем тетэп. Тыжьынрэ, дышъэрэ къябэк1эу, пчанэр ищыгъэу зыплъэгъурэм ахэр зыфадыгъэ лъэпкъым ишъауи ипшъашъи ядэхагъэ унэгу къык1эуцо. Тишъуашэхэмрэ ти1ашэхэмрэ нэпэеплъэу сурэтыш1ыбэмэ агъэфедэ. Зэрэдунаеу зэлъаш1эрэ «Черкесскэри» тилъэпкъ ыц1э тек1ыгъэу щыт.
Тилъэпкъ итэкъухьагъэ хъугъэ нахь мыш1эми, шэни хабзи ахэзыгъэп. Сыд фэдэрэ хэгъэгу пштагъэми тилъэпкъэгъоу ащыпсэухэрэр ахэош1ык1ы. Ахэм шэн гъэ1ылъыгъэ я1эу, зык1ыныгъэ ахэлъэу, ашъхьэ уасэ фаш1ыжьэу мэпсэух
Сыадыг зы1орэр адыга зэк1э?
Адыгэм къушъхъэхэр ыгу илъ,
Адыгэм дахэу щы1эр пыль.
Сэ зэрэслъытэмк1э адыгагъэ, адыгэ-хабзэ, адыгэ-нэмыс зып1орэм, ащ зэк1э къыхеубытэ: узэрэпсэущтыри, узэрэзек1ощтыри, зызэрэпш1ыщтыри. А шапхъэхэр умыукъохэу, удэмыхэу ызыпсэушъук1э о у Адыг!
Адыгэ Республикэр ц1ык1уми идэхагъэ, иш1агэхэм и иц1ыфхэм Урысыер егъэбаи.
Гишева Нагмет Нурбиевна
Гишева Нагмет Нурбиевна
сайт учителя адыгейского языка и литературы
Профессия:, Профессиональные интересы:, Увлечения:
Регион: Республика Адыгея
Населенный пункт:, Место работы:, Звание, ученая степень:
О себе
Родилась 20 октября 1972 года. в а. Хатажукай, Шовгеновского района.
Общий трудовой стаж
Книги, которые сформировали мой внутренний мир
Т.М. Керашев «Дорога к счастью», «Куко» «Дочь шапсугов»,
И.Ш. Машбаш «Графиня Аиссе», «Жернова», «Раскаты далекого грома» А.С. Макаренко «Педагогическая поэма», Л.Толстой «Война и мир» и др.
Мой взгляд на мир
Мои достижения , Печатные издания
Программа по элективному курсу «По страницам истории адыгской литературы»
Использование новых образовательных и информационных технологий на уроках адыгейского языка и литературы
Гъэсэныгъэмрэ ш1эныгъэмрэ я Министерств
я11 гурыт еджап1эм
На кабардинском языке сэ ф1ыуэ слъагъу нарт л1ыхъужь
... 1994-рэ илъэсым щегъэжьагъэу адыгабзэр къэралыгъуабзэ тиреспубликэ щыхъугъэми, бзэр имыщык1агъэу бэмэ алъытэ. Адыгэ унэгъо к1оц1ым исхэр, адыгэк1э ... ц1ыфыр лъэшэу егъэины, егъэлъап1э. Щы1ак1эр гохьы, хъопсагъо еш1ы. Нарт хъыбархэр Сосрыкъуэ и пшыналъэм и къедзыгъуитI ХьэтIохъущокъуэ ... щIалэр щебакъуэмэ, А зэманымэ, уой дуней, сылIыныкъуэфIт сэ. Бещто Iуащхьэри, уой дуней, къандзэгу щыхуэдэмэ, А ...
я 9-рэ «В» классым иеджак1у
Мы дунай нэфым апэрэ псалъэр
Щыщ пфэзыш1ыгъэр синыдэлъфыбз.
Гур зыгъэгушхоу сигугъэ хаплъэ
Илъэгэ 1уатэу бгъэгум дизыбз.
Дунаим тет ц1ыф лъэпкъ пэпчъ бзэ шъхьаф 1улъ. Бзэм тищы1ак1э мэхьанэшхо щыри1, ц1ыфхэр зэлъы1эсынхэмк1э ар амал ш1эгъо дэд.
Ц1ыфым ищы1эныгъэ бзэм епхыгъ. Сабый лъэпц1э ц1ык1оу апэрэ лъэбэкъухэр зыдзырэм апэрэ гущы1эу «нан» къе1о. Янэ гупсэ икушъэ орэдхэмрэ иубзэ гущы1эхэмрэ сабыим дунаир къыфызэ1уахы. Уашъом илъэгагъи, тыгъэм ифэбагъи, ц1ыфыгъэм идэхагъи ным сабыим фе1уатэ.
К1элэц1ык1ум хахъо къэс, ыбзэ нахь бай зэрэхъурэм дак1оу, къыгуры1орэр, зэхиш1ык1ырэр нахьыбэ мэхъу. Ц1ыфыр ц1ыфы зыш1ыгъэр лэжьэныр, бзэр ары. Зэк1э псэушъхьэу дунаим тетхэм ащыщэу бзэ зы1улъыр ц1ыф закъор ары ны1эп.
Набгъом ис щыр ц1ык1ур сыд фэдизэу чъы1э л1агъэми е ытамэ узми, янэу къэбыбыжьыгъэм зи ри1он ылъэк1ыщтэп.
Ныдэлъфыбзэр, хышхом фэдэу, гъунэнчъэ. Бзэм иш1уагъэк1э ц1ыфхэр зэгурэ1ох, зы ц1ыфым игупшысэ – гулъытэхэр адрэм лъегъэ1эсых.
Шъыпкъэ дэдэу щыт бзэм ык1уач1э зэрэиныр. Бзэм ц1ыфхэр зэрещал1э, зэпэблагъэ еш1ых, зэкъошыныгъэр егъэпытэ. Мыщ фэдэу зы щысэ къэсхьы сш1оигъу. Тиадыгэ тхэк1о усэк1о инэу Мэщбэш1э Исхьакъ ироманэу «Гъэрит1у» зыфи1орэм тащы1ок1э герой шъхьа1эу, тхылъыр зыц1эк1э щытхэу бэш1агъэу дзэм хэтэу дзэк1ол1эу, къушъхьэч1эс адыгэхэм зао зараш1ыл1эм гъэры хъугъагъэу, адыгэхэм къахэнэжьи бэрэ ахэсыгъэу хъугъэти, адыгабзэр ыш1агъэу, адыгэхэм яхабзэхэри яшэн-зэхэтык1эхэри ыгу рихьэу щытэу урысыл1 хэк1отагъэу Федор ык1и адыгэ пшъэшъэжъыеу Урыс-Кавказ заом гъэр щыхъугъэу Афипсэ. Афипсэ урысыбзэр ыш1эрэп. Ятэрэ янэрэ ыпашъхьэ къыраук1ыхьагъ. Урысыдзэм щыщ дзэк1ол1ым частым пшъэшъэжъыер къещэ.
Дахэу дэгущы1эх, агъашхэ аш1оигъу, ау Афипсэ къяплъынэу, къадэгущы1энэу фаеп, зэк1оц1ыщыхьагъэ ц1ык1оу, ышъхьи къымы1этэу щыс.
Адыгабзэм фэмыусагъэу, идахэ ымы1уагъэу тиусак1охэм ык1и титхак1охэм къахэк1ыщтыр мак1э. Ахэтэпщтын ащ фэдэ. Сыда п1омэ къежьэп1эш1ухэм алъапсэр ныдэлъфыбзэ – адыгабзэр ары.
Угук1э зэхэмыш1эн, укъимы1этын плъэк1ырэп, бзэш1эныгъэм зэкъошныгъэр, зэблэгъэныгъэр къызэрэхэк1ырэмк1э Мэщбэш1э Исхьакъ мыщ дэжьым лъэшэу зэхытегъаш1э адыгабзэм, бзэм к1уач1эу и1эр зэрэиныр.
Хьадэгъэл1э Аскэр унашъо къитфиш1ызэ, къытыригъэпытыхьэзэ мырэущтэу къыте1о:
О плъэпкъы бзэу 1улъыр — гъаш1о
Арымырымэ, сыдэущтэу ар ш1у плъэгъун
Лъэпкъыбзэр сэгъаш1о о о1ок1э,
Сыдык1э ар сш1ош1ъы бгъэхъун.
Къуекъо Нальбий иусэхэм уяджэ зыхъук1э, илыягъэу узыш1уагъэш1ыжьэу, узэрэадыгэмк1э уагъэгушхоу, гуш1уагъо горэ къыпхалъхьэ.
Нэхаем иусэхэм лъагэу уи1этэу, лъэпкъ пстэуми уакъыхи1этык1эу къыпщэхъу.
Бэрэтэрэ Хьамидэ ныдэлъфыбзэм зыщызыдзыеу псэухэрэм дэо пхъашэ афеш1ы.
Зыбзэ дэдзыхы зыш1ырэ ц1ыфыр,
О къыпфэсэш1ы зы дэо закъо
Пфэпщыныжьына нымк1э уич1ыфэ
Пфэпщыныжьына лъэпкъымк1э хьакъыр?
Адыгабзэр ш1эныгъэ гъогум тещэгъэнымк1э мыпшъыжьэу 1оф дэзыш1агъэхэр Бэрсэй Умар, Нэгъумэ Шор. Ахэм аужы1оу бзэ ш1эныгъэм дэлэжьагъэхэр: К1эрэщэ Зайнаб, Шъаукъо Аскэр, Тхьаркъохъо Юныс, Гъыщ Нухь, Абрэдж Ачэрдан, Блэгъожъ Зулкъарин, ахэм анэмык1хэри.
1853-рэ илъэсым Бэрсэй Умары итхылъэу «Черкес букварь» зыфи1орэр ары къежьап1э хъугъэр.
Адыгабзэр пштэмэ, апэрэ лъэгъохэщэу ащ инаучнэ зэхэфын-зэгъэш1энк1э щытыр 1эшъхьэмэфэ Даут. Даутэ къытфыхихыгъ алфавитыр, орфографиер ары зэк1эми тызэрэпсэурэр. Даутэ къытфыхихыгъ, тфигъэпсыгъ тиадыгабзэ. Ащ лъэшэу тырэгушхо.
Ц1ыф лъэпкъым ык1уач1э ныдэлъфыбзэми ык1уач1, ныдэлъфыбзэм иамалхэр ц1ыф лъэпкъым и1ашэх.
Непэрэ мафэр пштэмэ щы1эх ц1ыфхэр иныдэлъфыбзэ ш1опхъэтэпэмыхьэу, рыгущы1энк1э фэмыеу. Ащ фэдэ ц1ыфхэм, сэ къызэрэсш1ош1рэмк1э, ежьыхэми загъэпыутыжьы, къызхэк1ыгъэ лъэпкъыми уасэ фаш1рэп.
Илъэпкъырэ ыбзэрэ уасэ фэзымыш1ырэр къэхъугъэ къодыеу дунаим тет.
Ащ фэш1 тыбзэ хэхъоным, зи1этыным тыпылъын, тыфэбэнэн фае.
| Наличие публикации | |||
| № | Название | год | Издательство |
| 1. | |||
