Написала ученица 10 класса Абсаидова Асиль Рустамовна
учитель: Абсаидова Г.Х
МКОУ «Ботаюртовская СОШ»
Сочинение
«Ата юртум – Ботаюрт».
Ана деген азиз зат. Ана Ватан дагъы да аявлу, азиз болма герек. Гьар адамны ата-анасы йимик Ватаны да бир бола. Бизин барыбызны да Ватаныбыз- Дагъыстан. О бизге анабыз йимик аявлу болма герек. Тек гьар кимни ана Ватаны -ата юрту деп эсиме геле.
Ата юрт! Бу эки де сез нече де къысгъа, амма маънасы уллу. О сезлер чинк де аявлу, юрекге ювукъ. Ата юрту гьар кимни де тувгъан,оьсген ери. Мени тувгъан ерим, оьсген ерим, оьрленип чыкъгъан ерим , мени ата юртум , аявлу Ватаным- Ботаюрт
Мен ата юртумну кеп сюемен. Магъа ондан аявлу,азиз,арив ер екъ. Ата юртундан, Ватанындан адамгъа аявлу дагъы да не болма бола! Мени юртум Къумукъ тюзню топуракъларында ерлешген, о Хасавюрт районгъа гире. Ол уллу юрт тюгюл , уллу болмаса да юртлулагъа тарыкъ бары да зат бар. Бизин юртлуларыбыз бары да бири-бирин таный.
Ата юртумну айланасын адамны генгюн ачагъан яшыл авлакълар, тебелер,бетлер къуршагъан, бир бетинде буса агъачлыкъ ерлешген. Юртубузну ягъасы ва ичи булан эки оьзен агъа. О яшланы да, уллуланы да сююнчю. Яш да, уллу да онда чабакъ тута ва язда киринип завх эте. Юртдагъылагъа бу сувланы кеп пайдасы бар. Юртумну сари саз елларындан, сокъмакъларындан юрюп, белеклеринден айланып, тебелерине чыкъсам, сурат йимик ата юртум герюне. Юртумну табиаты оьтесиз бай. Ата юртумну юзюм ва емиш бавларын, ашлыкълар чачылгъан сабанлыкъларын, тарлавларын, тар орамларын, салкъын сув булакъларын, ойгъа терен, сезге аз, гьакъыллы къартларын – буланы барысын да мен айрыча кеп сюемен.
Ботаюрт- бу эки де сез не англатма бола? Нечик этилген? Уллулар айтагъагъа гере юртну башлап Ботаймурза деген гиши къургъан. оьз сабанчыларын ол Эндирейни тебендеги топуракъларындан гечюрген. Шолайлыкъда юртгъа Ботаюрт деген ат къоюлгъан.
Ботаюртну халкъы- ишлеме кеп сюеген халкъ, гьар затгъа пагьмусу булангъы адамлар. Ата – бабаларыбыздан къалгъан адатланы, байрамланы, тойланы юртлуларыбыз ажайып арив оьтгере.
Дагъыстангъа айтылгъан дарман, эмли булакълары: Узай булакъ, Чатакъ булакъ, Жабир булакъ- булар бары да адамлагъа гюч ва къуват бере.
Бизин юртубузну пагьмулу шаири Б. Атаевны асарлары да халкъны арасында яйылгъан ., Эркелетдинг,эсим жыйдым, сюйдюрдюнг,, Гьар булагъынг ятып ичдим-тоймадым., Тек атынга тот басдырма къоймадым, Ата юртум, гьашыкъман сагъа.
Мени ата юртума шаирлер гьашыкъ болгъан сонг, менден насипли адам екъдур деп ойлашаман. Ата юртгъа бакъгъан сююв агьлюден, школадан башлана. Ата юрт- бизин гиччи Ватаныбыз.
«Ана тилим — къумукъ тил»
... анасына,ата юртуна,оьз элине бакъгъан сюювю,сагъынчы,оьктемлиги тувулуна. Гьар адамгъа оьзюню ана тили аявлу йимик,магъа да мени къумукъ тилим аявлу. Неге тюгюл де бизге ана тилибиз анабызны ал увузу булан гелген. ... бизге тапшургъан сыйлы тил савгъатны тас этип къоймакъдан уллу гюнагь болмас. Ол бизин ругь байлыгъыбыз деп айтмагъа да ярай. Кимлер не айта турса да, биз,къумукълар, ...
Ботаюрт 1823 йылда къурулгъан. Юрт 200 йыллыгъына етишип геле. 18-нчи асруну ахырында Акъташ оьзенни къырыйында ерлешген къумукъ юрт къачгъалыкъ юртлардан бириси. Бугюнге ерли юртда 5 мингден артыкъ адам яшай. Юртну халкъы юзюм ва емиш бавлар чача, кеп сабанлыкъларына тюрлю-тюрлю ашлыкълар чачып яшай.
Юртну ичи булан эки уллу оьзен агъа: Къойсув ва Къушбар. Юртдагъылагъа бу сувланы кеп пайдасы бар. Юртну халкъы сувланы бавларын ва авлакъланы сугъарма къоллай. Гьайванларын жан-жаныварын сакълай. Биз бу сувланы аявлап, таза сакъламагъа герекбиз.
Юртну ортасында уллу школасы ерлешген. Мунда 800- ге ювукъ яш охуй. Мунда яшлар биринчи билимин алалар. Ол 1916 йыл къурулгъан. Школаны 100 йыллыгъы болду. Школабызгъа Совет Союзну игити Н.П Жердевни аты къоюлгъан.
Юртну уллу больницасы ва амбулаториясы бар. Мунда ишлейген дохтурлар кеп аврувну сав эте., Къоччакъ бизин дохтурлар., Ари-бери чабуша, Енг чююрюп, бел бувуп
Аврув булан ябуша.
Дагъы да юртну ичинде уллу спортшколасы бар. Мунда яшлар спорт булан машгъул бола. Бизин юртда кеп яш биринчи спортну усталары болуп чыкъды : Абдуллаев Муслим – дюнья чемпиону , Абдулгалимов Арчихан – юмурукъ ябушувдан, Россияны чемпиону – Юсупов Алескер.
1991 йыл юртда жума мажийит ачылды . Мунда юртну халкъы жума намазгъа жыйыла.
Юртубузну музейи де бар. Мунда юртну тарихи жыйылгъан. Кеп йылланы узагъында музейни ишлетип тургъан Исахан Гьажи. Музейге С.С. Казбековну аты къоюлгъан.
Къырыйында юртну администрациясы ерлешген. Онда ишлейгенлер юртдагъы халкъны кеп къуллугъун битдире.
Юртну ичинде ер-ерде игитлеге салынгъан ташлар да бар. Спортшколаны абзарында — С.Казбековгъа таш салынгъан. Ол инкъыллапны игити. О бугюнгю бизин насипли яшавубуз учун этип гетген гьалал къуллукъ ажайып уллу. 1920 йыл, 27 чагъында деникинцилер ону оьлтюрген.
Ботаюртда игитлени паркы да бар. Онда давну ортакъчыларына салынгъан уллу мемориал бар. Советлер союзну игити Жердевге салынгъан таш да бар. Совет союзуну игити А.Абдуллаев ва социалист загьматны игити А. Висаидовгъа салынгъан эсделик ташлар да бар. Къумукъну уллу шаири И.Къазакъгъа салынгъан мемориал юртну гиччи гюл бавунда ерлешген. Шаир Ботаюртда тувмаса да, ахыр йылларын Ботаюртда яшагъан. Дагъы да Уллу инкъыллапчы В.И.Ленинге салынгъан таш бар. Бу игит бизин эсги девюрден янгы девюрге гелтирген .
Мен къайда барсам да, не ерлеге чыкъсам да, орамлары хав, тыгъырыкълары тар, ярыкълары аз, яшыл хали яйгъан йимик герюнеген авлакъларын, тебелерин ва ана тилимни унутмажакъман. Юртума бакъгъан сюювюм бир де сенмежек. Гьар ким де оьзюню ата юртун сюе, гьар кимге де ата юрту аявлу ери деп эсиме геле. Юртлуларыма яшав елунда, ишлеринде яхшылыкълар ва уьстюнлюклер ерайман!
Бизин муна шулай гьар ким де оьктем болардай юртубуз бар
«Ата юртум»
