Крапіва Кандрат (сапр. Атраховіч Кандрат), нарадзіўся 05.03.1896 г. у вёсцы Нізок Уздзенскага раёна Менскай вобласці ў сялянскай сям’і.
Вучыўся ў царкоўнапрыходскай школе ў вёсцы Нізок, Уздзенскай народнай навучальні, 4-класнай гарадской навучальні ў Стоўбцах, з якой перавёўся ў такую ж навучальню ў Койданава (цяпер Дзяржынск).
Пасля заканчэння (1913) здаў экстэрнам экзамен на званне народнага настаўніка. Восенню 1914 г. атрымаў месца настаўніка ў пачатковай земскай школе ў вёсцы Мнішаны на Меншчыне. Адпрацаваў год і быў мабілізаваны ў армію. У сакавіку 1916 г. скончыў школу прапаршчыкаў. Удзедьнічаў у баях на Румынскім фронце. Як настаўнік у лютым 1918 г. дэмабілізаваны. Настаўнічаў у вёсцы Каменка на Ўздзеншчыне. У 1920-1923 гг. — камандзір у Чырвонай Арміі. З 1924 г. зноў настаўнічаў на Ўздзеншчыне ў пасёлку Астравок. У 1925 г. пераязджае ў Менск. Быў сябрам літаратурнага аб’яднання «Маладняк» (да 1926), потым «Узвышша». Скончыў літаратурна-лінгвістычнае аддзяленне педфака БДУ (1930).
Працаваў інструктарам Цэнтральнага бюро краязнаўства пры Інбелкульце (1925-1926), загадчыкам аддзела ў часопісе «Полымя рэвалюцыі» (1932-1936).
Удзельнічаў у паходзе Савецкай Арміі ў Заходнюю Беларусь (1939), у савецка-фінляндскай вайне 1939-1940 гг. На пачатку Вялікай Айчыннай вайны працаваў у франтавой газеце «За Савецкую Беларусь», у 1943-1945 гг. рэдагаваў сатырычную газету-плакат «Раздавім фашысцкую гадзіну». У пасляваенныя гады — рэдактар часопіса «Вожык» (1945-1947), загадчык сектара мовазнаўства Інстытута мовы і літаратуры АН БССР (1947-1952), дырэктар Інстытута мовазнаўства АН БССР (1952-1956).
У 1946 г. у складзе дэлегацыі БССР удзельнічаў у рабоце I сесіі Генеральнай Асамблеі ААН. У 1956 — студзені 1982 гг. — віцэ-прэзідэнт АН БССР. Са студзеня 1982 г. па сакавік 1989 г. — вядучы навуковы супрацоўнік-кансультант у аддзеле лексікалогіі і лексікаграфіі Інстытута мовазнаўства імя Якуба Коласа АН БССР. Доктар філалагічных навук, акадэмік АН БССР. Неаднаразова абіраўся дэпутатам (1947-1990), старшынёй Вярхоўнага Савета БССР. Сябра СП СССР з 1934 г.
Герой Сацыялістычнай Працы (1975).
Узнгароджанс чатырма Орденами Ленина, Орденами Октябрьская Ревалюцы, Чырвонага Сцяга, Працунага Чырвонага Сцяга, Айчыннай Вайны II этап, Чырвонай Зорки, Дружба народов и.
Народны пісьменнік БССР (1956).
Заслужаны дзеяч навукі БССР (1978).
Памёр 07.01.1991 г.
Культурное развитие Беларуси в советский период
... культуры. Она вышла на новые рубежи, и достижения ее за постсоветский период неоспоримы. 1.1 Становление и развитие советской системы образования и науки В первые годы советской власти на развитие образования и науки, как и всей культуры в ... БССР «Об изменениях и упрощении белорусского правописания», ориентирующих на существенные новации в ... того, репрессии 1930-х гг. коснулись и работников образования. ...
Пісаць пачаў у 1922 г. Першыя фельетоны і сатырычныя вершы надрукаваў у газетах «Красноармейская правда» і «Савецкая Беларусь» (1922).
Аўтар кніг сатыры і гумару «Асцё» (1925), «Крапіва» (1925, 4-е перапрацаванае, дапоўненае выданне ў 1932), «Біблія» (1926), «Байкі» (1927), «Ухабы на дарозе» (1930), «Пра нашых шкоднікаў, папоў ды ўгоднікаў» (1930), «Хвядос — Чырвоны нос» (1931, вершаваная казка), «Калючы строй» (1932), «Выбраныя байкі» (1932), «Выбраныя вершы» (1935), «Выбраная сатыра» (1938), «Выбраныя творы» (1941, 1947, 1948), «Смех і гнеў» (1946), «Сатыра і гумар» (1954), «Жаба ў каляіне» (1957), «Байкі, вершы, п’есы» (1960), «Сорак баек» (1966), «Вершы і байкі» (1967, 1990), «Байкі і вершы» (1971), «Пучок жыгучкі» (1973), а таксама кніжкі для дзяцей «Загадкі дзеда Кандрата» (1986).
Аўтар п’ес «Канец дружбы» (апублікавана і пастаўлена ў 1934), «Партызаны» (апублікавана і пастаўлена ў 1937), «Хто смяецца апошнім» (апублікавана і пастаўлена ў 1939, па сцэнарыі аўтара пастаўлены ў 1954 г. аднайменны кінафільм), «Проба агнём» (апублікавана і пастаўлена ў 1943), «Валодзеў гальштук» (1945, пастаўлена ў 1946, аднаактоўка), «Мілы чалавек» (1945, 1956, пастаўлена ў 1946), «З народам» (апублікавана і пастаўлена ў 1948), «Пяюць жаваранкі» (апублікавана і пастаўлена ў 1950, па сцэнарыі аўтара пастаўлены ў 1953 г. аднайменны кінафільм), «Зацікаўленая асоба» (апублікавана і пастаўлена ў 1953), «Людзі і д’яблы» (апублікавана і пастаўлена ў 1958), «Брама неўміручасці» (1973, пастаўлена ў 1974), «На вастрыі» (1982, пастаўлена ў 1983).
Выдаў зборнікі прозы «Апавяданні» (1926), «Людзі-суседзі» (1928), «Жывыя праявы» (1930), раман «Мядзведзічы» (кн. 1, 1932), нарыс «Герой Савецкага Саюза Міхаіл Сільніцкі» (1943).
Выдадзены Збор твораў у 3-х (1956), 4-х (1963), 5-ці (1974-1976), Выбраныя творы ў 2 тамах (1986).
Аўтар літаратуразнаўчых і крытычных артыкулаў, лінгвістычных прац, адзін з навуковых рэдактараў (з Я.Коласам і П.Глебкам) «Русско-белорусского словаря» (1953), навуковы рэдактар «Беларуска-рускага слоўніка» (1962, выданне 2-е перапрацаванае і дапоўненае ў 1988-1989), «Русско-белорусского словаря» (выданне 2-е, перапрацаванае і дапоўненае, 1982), «Тлумачальнага слоўніка беларускай мовы» ў 5 тамах (1977-1984) і інш.
На беларускую мову пераклаў асобныя працы К.Маркса, Ф.Энгельса, У.І.Леніна, творы Дз.Фанвізіна, І.Крылова, А.Пушкіна, М.Гогаля, А.Астроўскага, А.Чэхава, У.Маякоўскага. А.Твардоўскага, Т.Шаўчэнкі і інш.
К.Крапіве тройчы прысуджаліся Дзяржаўныя прэміі СССР: у 1941 г. — за п’есу «Хто смяецца апошнім», у 1951 г. — за п’есу «Пяюць жаваранкі», у 1971 г. — за комплекс прац у галіне беларускай лінгвагеаграфіі. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР імя Янкі Купалы (1974) за п’есу «Брама неўміручасці».
Хто смяецца апошнім, в сокращении. Краткое содержание
Дзеючыя асобы:
Гарлахвацкі Аляксандр Пятровіч — дырэктар інстытута геалогіі.
Анна Паўлаўна — яго жонка.
Чарнавус Аляксандр Пятровіч — прафесар.
Туляга Мікіта Сымонавіч — навуковы супрацоўнік.
Левановіч — сакратар парткома.
Вера — малодшы навуковы супрацоўнік.
Зёлкін —малодшы навуковы супрацоўнік.
Як застацца чалавекам перад знішчальнай сілай абставін (Школьные сочинения)
... на зямлі запануе пекла, аб якім гаварыцца ў Бібліі». Дык вось самыя знішчальныя абставіны ў жыцці-гэта зло. І застацца перад тварам зла чалавекам ... дзікая праца не зрабіла яго дзікім зверам, злым на ўвесь свет і людзей. А перацятая нямецкім ланцугом Сцепаніда? Хіба ... ідзе ў свеце кожны дзень. Хочацца застацца чалавекам. P. S. Проверьте «ў» пасля галосных. Мне его оценили в 10/9 (контрольное сочинение)
Зіна Зёлкіна — яго жонка, сакратар.
Цёця Каця — прыбіральшчыца.
Нічыпар — дворнік.
Незнаёмая жанчына.
Чалавек у форме НКВД.
Кароткі змест:
Акт першы
(Дзеянне адбываецца ў калідоры — вестыбюлі ўстановы)’
Цёця Каця і Нічыпар гавораць пра новага дырэктара інстытута. Прибіральщица расказывае, што «учить адъячоркам из Зиначкая за городом имчак». По просьбе Ничипары Нибита Чарнавус не является холостяком директара, предок Яна, И.Н. Гарлахватский «зъесть і Чарнавус …як з’еў ужо Муравіцкага. Так падвядзе, што той не будзе і ведаць, адкуль што ўзялося».
Леванович шукае супрацуника, как будто я мог молиться во время падшефной части урока, я говорю чушь Веры.
Чарнавус тривозыцца, што от Масква няма водгуку до праца, збирается новая экспедиция арганизаватса.
Перапалоханы Туляга расказвае цёці Каці, Веры і Чарнавусу, як па дарозе ў інстытут нейкі чалавек спытаў, ці не Падгаецкі ён. Тлумачиц калегам, якія иранізуются на страхах Яго, што ў Варонеж, дзэ сапраўды ў гади Грамадзянский ваны йон працаваў, с такими прозвищами дзяникігунски палкоўник, вельмуля.
Зьяўляетса Зёлкин и просит помощи у цетци Каца, который является гаварём, пришоўший су працу. Цётя Катя поднимает яму глядзец для lasnay zhonkai, на INTO Zyolkin, пожалуйста, хлыстом не развязывайте. Прыбіральшчыца расказвае пра перапалоханага Тулягу.
Цёця Катся передает информацию Гарлахватскам, знающему великую аднозин Зиначка. Дыректар хочет платить зарплату, но людям за это ШТО Яна готова платить. Цёця Каця адказвае на гэта, што за сакрэты грошай не бярэ. Гарлахвацкі пасылае яе за папяросамі.
Заходзіць чалавек у форме НКВД, пытаецца Валодзю Пракаповіча. Разабрался, дзе працуе геты Валодзя, Гарлахватские адпраўляе чалавек ў образуют шукат свайго брата в інстытут біялогіі, а не геалогіі, как знаходзіцца на Широкой волице.
Апошнія словы чуе Зёлкін. Яму карціць ведаць, чаго прыходзіў гэты чалавек. Гарлахвацкі, як бы не хочучы, адказвае: «Цікавяцца некаторымі асобамі».
Зёлкін успамінае — на Шырокай жыве Чарнавус. I тут жа дзеліцца навіной з цёцяй Кацяй, што Чарнавусам зацікавіліся адпаведныя органы. Потный ідзе с гетым да Гарлахватскага, я называю прычины, чаму спрятался вот так: Чарнавус май за мясо брата, збіраэза бондаж геалагічную збірица пригранінского района, кнігу, написанную им, шкодн. О покушении на директар, ци можа йон гета даказац, Зёлкин адказвайе: «Няхай йон ранний паспрабуе даказац, што гета ньяпраўда».
Ад Зёлкіна Гарлахвацкі даведваецца пра ранішняе здарэнне з Тулягам.
У кабінет да мужа з пакупкамі заяўляецца Анна Паўлаўна. Патрабуе, каб ён знайшоў такую працу, на якой бы меў машыну. Гарлахвацкі загадвае цёці Каці дапамагчы жонцы занесці дамоў пакупкі. Выпущен Telefanue ў, папираджвая великого персонажа Шкодницкого из книги Чарнавуса.
Праладяючий пост, Гарлахватські знаходзіц водгук на праца Чарнавус, дасланс да Масква к прафесарам Аникеевс. Паколки по кличке водгуку не называют, а вот Гарлахватский як і Чарнавус, Александр Пятрович, дырявит, что «такая бумажная волокита» — адский вядомага шпатребитальный колодец.
Чарнавус просіць сродкі на экспедыцыю. Дырэктар прымае яго вельмі ветліва. У час размовы даведваецца, што ў вучонага ёсць дачка-студэнтка. Пасля адыходу Чарнавуса ён тэлефануе ў інстытут, дзе вучыцца дзяўчына. Гарлахвацкі задаволены: «Чарнавуса ўпарадкаваў з большага. Книга света — это не абахыц, благодаря работе Яго, мысли треба, таксама знамутс адусюл… Причем Гарлахватский не только из-за работы не известен Яго, но и наадварот — найлепш прядильщицы яго, чул и великих. Павінен быць мне за гэта ўдзячны? Павінен».
Вера из рассказа куст сирени. по рассказу Куприна «Куст Сирени» ...
... не хватает ребеночка, но это лишь вопрос времени. В завершении сочинения по произведению «Куст сирени» на тему: «Счастлива ли Вера Алмазова?», хочется сказать куда больше, в этой семье счастливы ... отдать все семейные драгоценности. Нужно помогать близким людям и поддерживать их. Рассказ А. Куприна «Куст сирени» погружает читателя в мир искренних чувств, в мир любви, где один ...
Лунка закрыта ў Хижина Тулягу и пить песню для навукового працу можно круглый год.
Акт другі
Чарнавуса не угадать, чаму наручников не давал, лекции по геафаку читать не давал, навать на даче было неразумно. Цёця Каця шкадуе Чарнавуса. Вера прапануе дзейнічаць, змагацца за свае добрае імя. Вучонаму шкада на гэта часу. Вера абятсае дапамагчый разабразза, і першае, што яна зробіц, пагутариц в Тамарае, на даче Чарнавус.
Зелькин, як, як неординарный, дерзкий, роботизированный, што Вера палюбоиница Чарнавус. В гостевом вестибюле абъяв Гарлахватскаг устроил грандиозное исполнение дакладов навуков «Новое из выкапня-жывалины». Аб’яву заўважае Туляга, гаворыць сам сабе: «Назначаны дзень мае ганьбы. Адзинские весы, будзе рекламируются на сабэ друга, а остальные весла, практичные души, будзэ ямы апладзираватс». Уваходзіць Гарлахвацкі і пытаецца, як рухаецца праца. Туляга адказвае, што взял материал, значит аднак, што новый от копателя — жирный занадта. Пра гэта Гарлахвацкі раіць яму не турбавацца.
Чарнавус Гарлахватски падбадзервае, мы не говорим: «Нет, это не бородавка. Гэта сацыяльнае зло, з якім трэба змагацца. Так жа сёння вас, а заўтра мяне могуць ашальмаваць і вывесці са строю».
Левановіч шукае Веру. Цёця Каця просіць сакратара парткома заступіцца за Чарнавуса. Вера таксама просіць заняцца справай Чарнавуса. Кали задзіц вучоны, левановіч вітаецца за руку, просят дать пачитат рукапіс, разложив правое объявление до лунок.
Незнаёмая жанчына хоча зайсці да дырэктара. Гарлахватский, я думаю, его пачкац от паўгадзінки, и спрашиваю самого Зина Цёлкіна. Да дзвярэй кабінета падыходзіць Зёлкін, дзверы замкнутыя. До неузнаваемости жанчын гаворыц, што дыру в сакратаркае и не скоро, как называлось, вызвал. Зёлкін хоча паглядзець у замочную шчыліну, што робіцца ў кабінеце, жанчына смяецца з яго.
Да дзвярэй кабінета накіроўваецца Анна Паўлаўна. Незнаёмая жанчына і ёй паведамляе, з кім там зачыніўся Гарлахвацкі. Анна Паўлаўна стукае кулакамі ў дзверы, патрабуе ключ.
Пачуўшы жончын лямант, Гарлахвацкі праз акно вылазіць на вуліцу, а Тулягу прымушае залезці ў пакой і быць там.
Адчыняюцца дзверы — усе вельмі здзіўлены. Зёлкін хоча ўдарыць Тулягу. Уваходзіц с парфельком Гарлахватским, палачом, спрятанным што, сорняком Туляга.
Калі ўсе пакідаюць кабінет, з’яўляецца Левановіч. Размова ідзе пра Чарнавуса. Ходатайство Гарачай Веры за вучонаг Гарлахватски тлумачыт тым, INTO Vivo con il Charnavus. Левановіч здзіўлены пачутым («Натыкается на сюрпрызы, дзе іх зусім не чакаеш»).
Дырэктар запрашае сакратара прыйсці паслухаць яго даклад. Лічыць, што даклад будзе пробным камнем для Чарнавуса («Магчыма, што ён паспрабуе зганьбіць маю працу і скампраментаваць мяне як вучонага. Тады мы яго і выкрыем»).
Левановіч абяцае прыйсці.
«Счастлива ли Вера Алмазова? (Куст сирени), 8 класс
... ← По рассказу Гранатовый браслет↑ КупринПо произведению Чудесный доктор → ` Сочинение на тему «Счастлива ли Вера Алмазова? (Куст сирени), 8 класс Вера Алмазова – героиня рассказа А. И. Куприна «Куст сирени». Она счастливый человек, потому что в её жизни есть настоящая ...
Акт трэці
Карціна першая
Вера pakazvae Charnavus artykul «Об ошибках партийных организаций при исключении коммунистов из партии…», які з’ явіўся ў «Правде». Падкрадваецца Зёлкін. Вера заўважае і прапаноўвае пачытаць, што ў газеце напісана пра яго. Зёлкін моршчыцца.
Гарлахватские віншуе супрацінікў с выданными документами, к якім «просто паказваются пальцами на ворагаў, маховик, здрадікаў, усалякіх прахвоста. Нам астаецца толькі руку працягнуць і за каўнер схапіць». Адвэўший ўбок Чарнавуса, тряецца, як настроения, абятсэ пастбище даклада заняцца яго справа.
Чарнавус верыць у шчырасць дырэктара, называе яго цудоўным чалавекам. Вера з нейкага часу пачала сумнявацца ў гэтым. Пытаецца ў Тулягі, што за чалавек дырэктар, які ён вучоны. Туляга з raspacchu gavoryts: «Я хотел бы тогда пообниматься, кали будзе читацца геты даклад». Чарнавус і Вера нічога не разумеюць. Дзяўчына гаворыць, што не паверыла ў сувязь Тулягі з Зіначкай. Туляга расчулены, дзякуе Веры «за чыстыя думкі».
Вера збіраецца ехаць у Маскву да прафесара Анікеева. З газетай у руках усхваляваны Туляга шукае Веру. Сутыкаецца з Левановічам. Рашаэза расказац на сакрате парткома великого Гарлахватскага, правый, як нора прымусин писац яма даклад. Левановіч паверыў Тулягу, вырашыў сам праверыць «некаторыя факты». Туляга просіц Ничипара знает косточку якую-небудзь, только ленивую и не свежую.
Карціна другая
Гарлахвацкі чытае даклад. Нічыпар просіць дазволу паслухаць.
Готовится пастбище даклада Ничипар просит паглядзец кость, на лунках аснова якы адры новый из выкапня-жыволины — мамантава свинню. Чарнавус пытаецца, да якога перыяду адносіцца знаходка. Гарлахвацкі не ведае нават перыядаў у геалогіі. Чарнавус выкрывае невуцтва Гарлахвацкага. Дырэктар згадвае водзыў аб працы «ўсім вядомага прафесара Анікеева». Левановіч іранізуе над практычным значэннем працы Гарлахвацкага.
Зёлкін у захапленні ад даклада. Просіць слова Нічыпар і здзіўляецца вучонасці дырэктара: «Гэта ж узяць тую звычайную костку, што пад нагамі валяецца, паглядзець на яе і ўгадаць, якія свінні былі мільёны год назад!» Гаворыць, што таго дырэктаравага знаёмага, які прынёс костку, і ён ведае, бо гэта. сабака Цюлік. Гарлахвацкі накідваецца на дворніка, што ён п’яны. Просіць выказацца Тулягу. Туляга называе даклад «вельмі, вельмі арыгінальным». Леванович организовал суд, как называл Гарлахватским адри да па-латин.
Pachuўshy latsin, который я называю svintus grandiozus, Charnavus называют дырой для огней гордости и авантуристов. Гарлахватский характеризует спектакль Чарнавуса как пестрый дзейнаст.
З’яўляецца Вера. Яна выкрывае жульніцтва Гарлахвацкага з пісьмом прафесара з Масквы. Гарлахвацкі хоча пазваніць, каб Чарнавуса і Веру «зараз жа прыбралі». Леванович не выдаёт дырку гетэг-зрабиц, говоря последними словами: «Дорогая мама, даю тебе усы из свинни — мумий и немуммий: те, что идут по своим паспрабуе пакастыц от нашего знатока навуцкая, давай просто кусаемся».
Гарлахватски раптам пачинае рагатац і говорит, кто играет калег, потому что чита даклад не твоя, а Туляги. Левановіч кажа, што ён у курсе, хто з’яўляецца аўтарам «адкрыцця». Заяўляе, што ведае пра шкодніцкую дзейнасць Гарлахвацкага на Украіне.
Нічыпар кліча Цюліка і выкідае праз фортку костку.
Мастацкія асаблівасці
Сатырычная камедыя «Хто смяецца апошнім» з’явілася ў 1939 г. і прынесла Кандрату Крапіву шырокую вядомасць. Драматург самых запоминающихся и ярких персонажей: Гарлахватскага, Зелькина, Туляги, зярнуся и падзе и канфликта речайснаци 30-х годов.
Билеты по белорусской литературе
... С. магчымасць жыць,перачакаць вайну. Але не было магчымасцi выжыць, застацца чалавекам са сваiмi прынцыпамi. I менавiта гэтыя прынцыпы знайшлi сваё ... Няшчасце селянiна - хутчэй за усе пасмiханне з свайго гора, ад якога нiяк не можа пазбавiцца чалавек i якое у ....... Бiлет 2.Вопрос ... выйшлi на след С. Апошняе, што яна магла зрабiць,- гэта перахаваць бомбу у iншае месца. А калi вечарам палiцаi пачалi ...
П’еса пранізана гуманістычным пафасам. Актар заклікае верный чалавек, задает настроение добрым умом и павагі. У вырашэнні гэтай праблемы істотная роля належыць Тулягу. Кали не был бы рассудителен на стороне Веры, Чарнавуса, Левановича, если бы не артыкуль «Правда», так как с тех пор партинага кирауницства и чалавека не было опознано, то он боялся бы Туляги и был бы доволен людьми Грамачянского.
Лсобным, с вельмі трапными штрихами пісменнік перадаў Грамада-политическая атмосфера в стране. Так вот, страх Туляги, што Яго бросается за суетливую дзяникинскагу, она не в восторге. Здесь раскрылся не только рыси характер персонажа, но и крик так называемых классовых врагов, папазронистов, последних, што панавали грамадство. Туляга баіцца, што не дакажа, кім быў у Варонежы ў гады грамадзянскай вайны — настаўнікам ці палкоўнікам, бо адпаведных дакументаў не мае. Во-первых, справа — павернута такая чинам, остроумная иншорная сцена. Zyolkin без niyakikh padsta, navat non chytashy yae, называет navat pratsa Чарнавуса шкодницкая. Демонстрируя гетага ў Яго не пытается, адваротные павинен даказвац аўтар книги.
Кабит для врагов Чарнавуса, хапила таго, в форме НКВД. Разумно, песа «Хто смиаецца апошним» является создателем жанра комедийной постановки, дзе гипербала — перабольшанне — зяўляецца к частым заездам. Аднак палец, што адбываецца вакол вучонага — «Учора ложится, как постель як часны савецки грамадзянин и сягоння устак, бачу — нешта няладнае. Некоторые из известных людей меня не знают, с другой стороны — пераходзяц, кали сустрэнусца », — дети писателей расизма 30-х годов.
З вышыні нашага часу кідаецца пэўная спрошчанасць вырашэння канфлікту ў творы: сумленныя прынцыповыя людзі (Левановіч, Вера, Чарнавус, да іх далучаецца і Туляга) выводзяць на чыстую ваду Гарлахвацкага. Пригеты — это партийный комитет сакрат магхимаст перамбольшанс, так как есть некоторые факты со стороны свайго, дакопвайца и «след киўскага» из Гарлахватскага и босса энд сцене якасци грамадского.
Кандрат Крапіва вымушаны быў аддаць даніну часу, паказаўшы Гарлахвацкага не проста прайдзісветам і авантурыстам, а шкоднікам (ён спрабаваў «разлажыць на Украіне адзін наркамат»).
В конце дня канфликт п’эсы аказаўся вязать и утверждать идеологию часа: паколки суды могущественные дзейничатцы, маскирующие воинов, классные пилнасские требования.
Так как нельге все равно, что такое «разнообразный дзейнаст» Гарлахватскага абминаца, а не яна цикавиц писменника. Гарлахватські выкрывается ў торы як прийдзісвет, прістасаванец и не любят злобных врагов Советских уладов. Строительство Charnavus dziarzhplan на падставе Навуковых спрогнозировало рост новых заводов. Скампраментавший учонага, абвінавацій яго ў шкодністве, Гарлахватский самый тармазів развитие эканоміки республики. Аднак пра гета «вораг» нават не угадали, яма-ловушка «рыбак и руки» была бы нейтрализована Чарнавусом, если бы даклад Яго не был открыт.
П’еса заканчваецца не арыштам Гарлахвацкага, а яго маральным крахам. Усе разыходзяцца. Гарлахвацкі застаецца ў кабінеце, «стаіць… утаропіўшыся ў злашчасную костку». Ничипар посылает фортку сабаку костяной праз со словами: «На твоей карте твой дабро вернулся!.. Праз цябе толькі непрыемнасці чалавеку! (Хітра падміргвае цёці Каці, і абое выходзяць.)»
Сочіненіе на белорусском языке про маму
... на планеце. Кожная жанчына на гэтай планеце чыя-то мама. І кожная жанчына на зямлі адзначае гэтае свята. Гэта вельмі добра, што есць на свеце мама! Я вельмі люблю сваю маму ... 3. Сочинение-описание У нее прекрасные кудрявые волосы, напоминающие золотое колосистое поле. Глаза моей мамы ... ў дзяцінстве-вядома ж, мама. Для мяне гэта самае важнае слова. Мама той адзіны чалавек, на якога я магу пакласціся ...
Гарлахватский лёк пристасуется и грамадско-палітычных абставін час, копченые их працаватся на сяба. Ахвярами яго картельства становяцца сапраўдный учоня, роскошные люди. Чарнавус таксама ахвяра, йон, як и туляга, можно не супра Гарлахватскому, но «гэта бить кнутсу працу и заняцца геттым брудным хлыстом, тразіц час, нервы ловят». Warta ad-voguish, INTO, «прыручаючи Чарнавус», Гарлахватски дзейничае очень тонкие. Кали дачиненный да Туляги ім выкарыстоўваецца грубый шантаж, так что гэта учонага імкнэзза скампрасса работают с вашими женщинами, дамой и фармацевтом, чтобы снять вину с Чарнавливусам.
«Зблытаць карты, што свой свайго не пазнае», Гарлахвацкаму дапамагае Зёлкін. Это богатая фантазия о кнута и свертке с «правильным» Charnavus naradzhae. Гарлахвацкі шырока карыстаецца «паслугамі» Зёлкіна, і пры гэтым зусім не паважае малодшага навуковага супрацоўніка, не хаваючы ад яго сваіх адносін:
Зёлкін (уваходзіць).
Аляксандр Пятровіч, навіна!
Гарлахвацкі. Плётка ці праўда — прызнавайцеся.
Зёлкін . За каго вы мяне лічыце ?
Гарлахвацкі. За Зёлкіна.
Зёлкін . Мне гэта нават крыўдна.
Кандрат Крапіва па-майстэрску выкарыстаў прыёмы і сродкі сатырычнага ўзнаўлення жыцця
крапіва беларускі пісьменнік камедыя
Драматург шырока звяртаўся да падтэксту (ён прысутнічае ў рэпліках і заключным слове Левановіча ў другой карціне трэцяга акта; згадваючы мамантавую свінню і свінтуса грандыёзуса, партыйны сакратар гаворыць пра Гарлахвацкага), да іроніі, напрыклад, ацэнка Тулягам Гарлахвацкага ў першай карціне трэцяга акта, рэпліка Нічыпара ў заключнай сцэне і інш), да самахарактарыстык герояў (самараскрываецца ў п’есе Гарлахвацкі), да сітуацыі-непаразумення (выступленне Нічыпара пры абмеркаванні даклада) і г. д.
Вобраз Тулягі у камедыі Кандрата Крапівы «Хто смяецца апошнім»
Комедия «Хто улыбаетсяза апошнім» была написана в 1939 году, калівек маглы имел без усылякага дазнання, простая да-нос. Таму не dziўna, што большое количество людей знают, как от них избавиться, впадают в страхи апынутов ў в ГУЛАГе. Якраз да такіх людзей і належыць навуковы супрацоўнік Ту-ляга.
Туляга — адна з асноўных дзеючых асоб п’е-сы. Увесь знешні выгляд Тулягі цалкам адпа-вядае яго прозвішчу. Ён нейкі нязграбны, няспрытны, нібы сапраўды туляецца з аднаго месца на другое. Адноичи, Кали Туляга исхоў в Институте, Неки чалавек заўажў яго падоб-нац и дзяникинскага палкоўника. И паколки Туляга и сапраўды некали жў у тым горадзе, якога прагучала ў вусны имя чужого, потом бедалага гота наса и испугалась. Ён расказаў пра гэты выпадак у інстытуце. Па-чуўшы пра гета, Зёлкин — яще адзин супрацооник гетай навукай установлены и асим вядомы вы-думщик і платакар — такая первая история, что вышла, в Туляге справа от дзянік.
В этот час дыра в Гарлахватской пади института грозит выпуском НКУС «дзяникинец», а Тулягу пишет за яго навуковую працы и паставиц пад ёй по прозвищу Гарлахватскага. Таких допускают к шантажу, хвалю Туляги, которая этим недовольна. Ён і раней ад-чуваў сваё становішча вучонага-парабка, але не хапала смеласці, каб пазбавіцца ад гэтага.
Мова герояў у романе «Людзі на балоце»
... ў чакаюць яшчэ больш складаныя жыццевыя дарогi. У рамане «Людзі на балоце» I. Мележ стварыў цэлы шэраг вобразаў, якія надоўга застаюцца ў памяці. ... — першага у Куранях палітыка і прамоўцы — пісьменнік выкарыстаў адметнасць яго лексікі. Гэта чалавек, які пааціраўся на людзях, нахапаўся ... з дзяцінства Васіль і Ганна вабяць час разам: разам пасвяць жывёлу, разам бегаюць на выган, разам гуляюць. Тады ...
Апошняй всплеск стал целительным от Зиначка Зелькинай, Кали Гарлахватского, раскачивания джончи-нага до гнева, тушения яго «шашнями» из Зиначкаи, усеченного таким образом, что было атрималася, зенеценским зверям. Туляга не мог вынести такого таког аль сорам, был план пачак, как спонтанная ненависть к неслышащему и кар’еристу. Ён раіцца, дзеліцца сваімі думкамі з супрацоўнікамі інсты-тута, шукае іх падтрымкі і дапамогі. Гэта да-памагае яму з цягам часу пераадолець страх. Выделялась только ступенька апошного миномета: выкрыты ложного звука, оба установлены.
У гэтай цяжкай справе Тулягу дапамаглі Чар-навус, Вера і Левановіч. Яны спакойна яго выслухалі, паспачувалі і паабяцалі падтрымку. Да, во время чтения «навукай працы» Ту-ляга ужо действительно боялся ада, и по-рашуча паведамиц нами были установлены супрацуникам прауду.
Дотронулся до тагу, як Гарлахватский прочитал праца, написанный Тулягамом, усим зажег, што яў-лаэ сабою геты чалавек як вучоны. На дакла-дзе была такая деталь, што узникала пy-танне, но справа большой «карыйсный выкапен» — Гарлахватски ци тая жывалина, справа — гаварылася ў дакладзе.
Заканчваецца камедыя трыумфам Тулягі. А Гарлахвацкага забіраюць у НКУС па справе здрадніцтва.
У кантрасце паміж пачаткам і канцом твора і хаваецца сэнс яго назвы. Спачатку смяяўся Гарлахвацкі, паціраючы рукі ад радасці, што, дзякуючы страху Тулягі, зможа ў хуткім часе абараніць дысертацыю і закрыць рот тым, хто падазрае яго ў лжэвучонасці і не давярае яму. Смяец Туляга канцы сокрушены тьмой, которая хапила-такі смелая и рашучасці перамагчий страх и выкрыцъ яраг каръерист в невук.
Смысл названия произведения «Хто смяеца апошним» у Тым, што Нельга Личиц курит по ясне, Таму што Яще не раз выходил на лизу паляванну. I, як сцвярджае народная мудрасць, той смяец-ца добра, хто смяецца апошнім.
Выкрыццё Гарлахвацкага і гарлахваччыны у камедыі Кандрата Крапівы «Хто смяецца апошнім»
Здаецца, зусім нядаўна памёр народны пісьменнік Беларусі Кандрат Кандратавіч Крапіва. Аднак прайшло ўжо восем год, цэлых восем год…
Усё гэта сумна, калі не думаць пра тое, колькі цікавага і карыснага напісаў і пакінуў нам гэты таленавіты чалавек за сваё доўгае жыццё. Хто не ведае яго сатырычных баек, шматлікіх вер-шаў, арыгінальных п’ес? Драматургію Кандра-та Крапівы складаюць такія творы, як «Канец дружбы», «3 народам», «Людзі і д’яблы» і іншыя, але самай цікавай, на маю думку, з’яў-ляецца камедыя «Хто смяецца апошнім», напісаная ў тысяча дзевяцьсот трыццаць дзе-вятым годзе.
Гэты твор Кандрата Крапівы поўнасцю адлю-строўвае атмасферу, якая панавала на тэрыторыі нашай краіны ў канцы трыццатых гадоў, калі аднаго даносу на сумленнага чалавека было да-статкова, каб пазбавіць яго жыцця або на доўгія гады адправіць у лагер, абвінаваціўшы ў здра-дзе Радзіме. Зразумела, гэты час быў на руку несумленным людзям, тым, хто марыў зрабіць сабе кар’еру за чужы кошт.
Сюжэт камедыі просты: падзеі адбываюцца ў навукова-даследчым інстытуце геалогіі, ды-рэктарам якога з’яўляецца А.П. Гарлахвацкі. Заняць такую адказную пасаду яму ў свой час дапамаглі сябры, зрабіўшы фальшывае пасвед-чанне. Ужо гэтага дастаткова, каб зразумець, што чалавек знаходзіцца не на сваім месцы. А калі ўлічыць, што да палеанталогіі — навукі, якой займаецца — Гарлахвацкі ўвогуле не мае ніякага дачынення, то партрэт яго стане яшчэ больш акрэсленым.
Шкільна конспекти, безкоштовні твори, лекції, и, ГДЗ, доповіді
... як хацелася! Не хлопче ужэ! Чалавек сталы, як гаспадар! Дык й рабі - як сталы, як ... чалавечыя пачуцці. як прыняць яго такога? Гэта значыць, забыцца на выпрацаваны ... такія ахвочыя так працы рукі, як яго. як можна судзіць героя ... шчасця. Васіль Дзяцел жыве ў савецкі годину, за «народнай» уладай. Гэта ўлада абвяшчала ... на яго волі, ператварыла яго ў свайго роду раба. Пазбаўлены разважаць шырока й па-чалавечы ...
Усё гэта, зразумела, дрэнна. Аднак не было б так страшна, калі б, дасягнуўшы сваёй мэты — дырэктарства (слова гэта Гарлахвацкаму казы-тала слых і грэла душу), ён не перашкаджаў працаваць іншым, не замінаў развіццю навукі. Але такога, відаць, не бывае ці бывае вельмі рэдка. Звычайна адна брудная справа цягне за сабой другую.
Трэба адзначыць, што Гарлахвацкі валодаў ад-ной незвычайна карыснай для яго рысай — здольнасцю выдатна арыентавацца ў сітуацыі і беспамылкова распазнаваць людзей. Да цёці Каці ён ставіцца звысоку. Да Зёлкіна, пляткара і падхаліма — з ненатуральным дружалюбствам. Перад Чарнавусам Гарлахвацкі сцелецца лістом, усяляк падкрэсліваючы сваю павагу да навуко-вых вартасцяў прафесара. Аднак менавіта ён паклапаціўся аб тым, што прафесар Чарнавус ледзь не стаў ворагам народа. Сумленнаму, але занадта даверліваму вучонаму забаранілі чытаць лекцыі на геафаку, а над яго дачкой Тамарай навісла пагроза выключэння з інстытута.
Атрымаўшы загад зверху апублікаваць спіс сваіх навуковых прац, якіх у яго не было, Гарлахвацкі і тут не разгубіуся. Ён вырашыў выкарыстаць для гэтага маладога таленавітага, але занадта баязлівага вучонага Тулягу. А тут яшчэ і выпадак ідэальны падвярнуўся: Туля-гу да смерці напалохала пытанне выпадковага чалавека, ці не дзянікінскі ён афіцэр, бо надта падобны да таго. Прыбавіла страху яшчэ і тое, што Туляга сапраўды некалі жыў у тым го-радзе, які гэты чалавек назваў.
Даведаўшыся аб гэтым ад малодшага наву-ковага супрацоўніка Зёлкіна, шаптуна, які толькі тое і ўмеў, што «хадзіць на мяккіх ла-пах, прыслухоўвацца, хто што гаворыць», ды-рэктар тут жа спрабуе выкарыстаць страх Тулягі сабе на карысць. Запалохаўшы Тулягу, Гарлахвацкі-прайдоха прымушае яго напісаць навуковую працу: «Вы напішаце, а я прачы-таю, праверу. Пасля мы яе зачытаем на саве-це, апублікуем. Вы ж разумееце, што ставіць сваё прозвішча побач з вашым мне нязручна».
I ўсё зноў магло б сысці Гарлахвацкаму з рук, каб раптам у Тулягі не прачнуліся рашу-часць і мужнасць: занадта ж несправядлівай і крыўднай падалася яму прапанова дырэкта-ра. Ён згадзіўся напісаць працу, але толькі дзеля таго, каб у поўную сілу выкрыць невуц-тва і лжэвучонасць Гарлахвацкага.
Памагатым Гарлахвацкага ва ўсіх брудных справах выступае Зёлкін. Гэты чалавек здольны на самыя брудныя і нізкія ўчынкі. Як на-вуковец ён нікчэмны. Разумеючы гэта, Зёлкін ловіць кожнае слова Гарлахвацкага, спадзею-чыся шляхам угодніцтва застацца ў інстытуце. Увесь бруд, выліты Гарлахвацкім на нявінныя галовы Тулягі, Чарнавуса і Веры, выліты менавіта рукамі гэтага плеткара.
Аднак, на мой погляд, у інстытуце склалася такая спрыяльная для Гарлахвацкага глеба не толькі дзякуючы аднаму падхаліму і «шапту-ну» Зёлкіну. Гэтаму садзейнічалі ў нейкай ступені і іншыя супрацоўнікі: Чарнавус сваёй залішняй даверлівасцю, Туляга сваёй нерашучас-цю і баязлівасцю. Нездарма ж Левановіч сказаў: «Свінячыя маманты могуць жыць толькі там, дзе ім спрыяе клімат, — у атмасферы баязлівасці, разгубленасці, падхалімства.., а там, дзе пануе мужнасць, чэснасць… яны жыць не могуць і хутка выдыхаюць».
Прайшло нямала часу пасля таго, як была напісана камедыя «Хто смяецца алошнім». Але на жаль, сваёй актуальнасці яна не страціла і сёння.
Гарлахвацкі — нягоднік і прайдзісвет
(К. Крапіва «Хто смяецца апошнім»)
На ўроках беларускай літаратуры мы пазнаёміліся з камедыяй Кандрата Крапівы «Хто смяецца апошнім». У сваёй п’есе драматург раскрывае перад чытачом не толькі канфлікт паміж невуцтвам, ашуканствам, кар’ерызмам і адукаванасцю, сумленнем, але і паказвае атмас-феру, у якой даводзілася жыць людзям у трыц-цатыя гады. Чытаючы камедыю, мы бачым, як у той час нават бязвінны чалавек, сумленны гра-мадзянін мог зрабіцца здраднікам, «замаскіра- ваным ворагам» пасля плётак і інтрыг спрытнага паклёпніка ці інтрыгана.
Прыкладам чалавека, які дзеля дасягнення ўласных мэтаў здольны скарыстаць іншых лю дзей, з’яўляецца адзін з герояў п’есы Крапівы — кар’ерыст і невук Гарлахвацкі. Ён працуе на пасадзе дырэктара навукова-даследчага інстытута геалогіі. Але ўжо з першых старонак п’есы мы бачым, што да навуковай дзейнасці гэты чалавек не мае ніякага дачынення.
Гарлахвацкі толькі тым і займаецца, што ўладкоўвае свой кабінет і бавіць час са сваёй ка-ханкай Зіначкай Зёлкінай. Тут жа мы дазнаём-ся, што дыплом вучонага і адказную пасаду лму дапамаглі набыць ягоныя сябры. Але ў інстытут прыйшоў ліст з патрабаваннем спісу навуковых прац кіраўніка ўстановы. Гарла-хвацкі апынуўся перад пагрозай выкрыцця. Аднак і тут гэты прайдзісвет знаходзіць выйс-це: «Зрабіць так, каб Туляга і нават сам Чарна-вус былі тут у мяне на паслугах… на іх спінах у вялікія вучоныя ўехаць».
Каб здзейсніць свой план, дырэктар развівае актыўную дзейнасць: збірае плёткі, хлусню, карыстаецца дапамогай паклёпніка і падхалі-ма Зёлкіна, палахлівасцю Тулягі і даверлівас-цю Чарнавуса. Робіць гэта Гарлахвацкі вельмі спрытна і прафесійна. 3 рознымі людзьмі ён паводзіць сябе па-рознаму. Запалоханага Ту-лягу метадам шантажу прымушае напісаць за яго навуковую працу — даклад па палеанта-логіі: «Вы напішаце, а я прачытаю. Пасля мы зачытаем яго на савеце, апублікуем. Але вы ж разумееце, што ставіць сваё прозвішча побач з вашым мне нязручна».
Даверлівы Чарнавус, чалавек высокай год-насці, не разумее, чаму гэта з Масквы не прый-шоў водзыў на яго працу, чаму выдавецтва ад-маўляецца друкаваць яго кнігу, а над дачкой навісла пагроза выключэння з інстытута. I ніяк не можа зразумець, што прычына ўсяму — яго дырэктар.
У інстытуце геалогіі адбываюцца цікавыя падзеі. Замест таго, каб займацца навуковай дзейнасцю, вучоныя павінны даказваць, што яны не ворагі. Затое Гарлахвацкі — невук, прайдзісвет і кар’ерыст — адчувае сябе вельмі вольна. Але ўсе гэтыя непаразуменні адбыва-юцца да пэўнага часу. Пасля дакладу, якім Туляга помсціць свайму крыўдзіцелю, на па-верхню выходзіць увесь бруд Гарлахвацкага. Гэты прайдзісвет паўстае перад намі ў вобразе «свінтуса грандыёзуса». 3 Чарнавуса і Тулягі была знята пляма «ворагаў народа».
Сваім творам К. Крапіва дапамог нам зразу-мець тое страшнае становішча, у якім апыну-ліся ўсе нашыя суайчыннікі ў трыццатыя гады. Даў зразумець нам, як лёгка было ў той час прынізіць чалавека, а то і ўвогуле — ад-няць у яго жыццё. I разам з тым вучыць нас быць сумленнымі перад сабой і людзьмі, вы-крываць невуцтва, кар’ерызм і ўсе адмоўныя рысы чалавечага грамадства.
Станоўчыя і адмоўныя героі камедыі Кандрата Крапівы «Хто смяецца апошнім»
Камедыя Кандрата Крапівы «Хто смяецца апошнім» хаця і была напісана ў тысяча дзевяцьсот трыццаць дзевятым годзе, але яе можна назваць сучаснай. Бо дзеянні, якія адбываюцца ў інстытуце геалогіі, вельмі нагадваюць сённяшнія стасункі паміж людзьмі амаль ва ўсіх дзяржаўных установах. Кандрат Крапіва ў ка-медыі выкрыў несправядлівасць, парушэнне прынцы-паў жыцця. Ён асуджае кар’ерызм, прыстасавальніц-тва. Але ў той жа час драматург услаўляе вучоных, якія сваёй працай прыносяць вялікую карысць дзяржаве.
Большасць герояў камедыі можна падзяліць на ста-ноўчых і адмоўных. Але ёсць і такія персанажы, якіх нельга аднесці ні да першых, ні да другіх.
Адмоўнымі ў п’есе з’яўляюцца вобразы Аляксанд-ра Пятровіча Гарлахвацкага, Зёлкіна і яго жонкі.
Гарлахвацкі — дырэктар інстытута геалогіі. Пасаду дырэктара інстытута ён займае не за свае навуковыя дасягненні, а па пратэкцыі таварышаў. На самай спра-ве ў прафесіі палеантолага ён нічога не разумее. Гар-лахвацкі — вельмі небяспечны чалавек, бо выдае сябе не за таго, кім з’яўляецца на самай справе. Ён вельмі хітры і вынаходлівы. 3 рознымі людзьмі паводзіць сябе па-рознаму. Палахлівага — прыпужае, а з даверлівымі — прыкідваецца шчырым сябрам. Але «колькі вяровач-цы ні віцца — заўсёды ёсць канец». У рэшце рэшт усе ўбачылі, што за чалавек Гарлахвацкі, які ён невук.
Зёлкін — малодшы навуковы супрацоўнік. Гэта сап-раўдны падхалім. А падхалімства, як вядома, заўсёды выклікала гнеў у Кандрата Крапівы. Хаця навуковы супрацоўнік з яго не вельмі ўдалы, затое Зёлкін — вельмі здольны паклёшгік. Наколькі ён тупы ў навуцы, настолькі багатая яго фантазія ў выдумванні плётак. Такія разу-менні, як дружба, давер між людзьмі, Зёлкіну не даступ-ны. Ён умее бачыць у людзях толькі адмоўнае.
Станоўчымі вобразамі ў камедыі з’яўляюцца Чар-навус, Вера і Левановіч.
Чарнавус — прафесар інстытута геалогіі. Аўтар з сімпа-тыяй малюе гэтага вучонага. Шчыра спачувае яму, даве-даўшыся пра непрыемнасці, якія наваліліся на беднага прафесара. Вось гэта справядлівасць і сумленнасць ча-сам перашкаджаюць вучонаму бачыць з’явы ў сапраўд ным святле. Чарнавус непатрабавальны і сціплы. Яго вельмі любяць калегі. Ён увесь час адчувае іх мараль-ную падтрымку. Калі што-небудзь не ладзіцца, ён непа-коіцца, каб з-за яго не было непрыемнасцяў у калег. Інта-рэсы навукі для Аляксандра Пятровіча даражэй за ўсё. Без навукі ён не ўяўляе свайго жыцця.
Вера — правая рука Чарнавуса, малодшы навуковы супрацоўнік. Яна чалавек прынцыповы, мяркуе аб людзях не па чутках, а па іх учынках. У цяжкія хвіліны яна стараецца падтрымаць Чарнавуса і дапамагчы яму. Менавіта яна садзейнічае шчаслівай развязцы ў каме-дыі. Сваёй энергічнасцю, адкрытасцю натуры Вера вы-клікае нашы сімпатыі.
Левановіч — сакратар парткома. Ён — сумленны і прынцыповы камуніст. Левановіч умее выслухаць чалавека, паверыць яму і дапамагчы калі трэба. Раней, чым хто, ён зразумеў сапраўдную абстаноўку ў інсты-туце, і не без яго дапамогі выкрылі Гарлахвацкага.
Туляга — навуковы супрацоўнік. Страх з’яўляец-ца галоўнай перашкодай да мэты на працягу ўсяго жыцця. Але ён змог пераадолець самога сябе і раска-заць аб усім Левановічу. Такія людзі, як Туляга, вельмі небяспечныя, бо яны жывуць пад уплывам каго-не-будзь. Калі такі чалавек будзе браць прыклад з дрэн-нага чалавека, то і сам стане дрэнным. Туляга пакутуе ад сваёй палахлівасці, горка прызнаецца, што праз гэту рысу характару не паважае самога сябе.
Камедыя «Хто смяецца апошнім» напісана з вялі-кім сатырычным майстэрствам. Дзеянні тут адбыва-юцца, а аўтарскіх высноў няма. Напрыклад, калі Гар-лахвацкі робіць даклад пра выкапнёвую жывёліну, а па сутнасці малюе свой уласны партрэт. Тое, што мы робім выснову самі, развівае мысленне, фантазію. Таму камедыя не толькі цікавая, але і карысная.
Кандрат Крапiва — байкапiсец. Тэматыка i сацыяльная праблематыка яго баек, iх мастацкiя асаблiвасцi
Байкi у белар. лiтаратуры — сталыя традыцыi. Я.Купала i Я.Колас зрабiлi бел. байку рэалiстычнай народнай. Кандрат Крапiва (К.К.) да жанру байкi звярнууся у 1922г., калi пачау пiсаць па-беларуску. Асаблiвы росквiт К.К.-байкапiсца прыпадае на 1925-1929гг., калi была напiсана большая частка баек. У 1927 г. байкi выйшлi асобнай кнiжкай, якая так i называлася «Байкi». Крапiва зрабiу байку баявой зброяй белар. сатыры. К.К., як байкапiсцу не трэба было хаваць свае думкi. Яго задача заключалася у тым, каб пры дапамозе канкрэтных, простых i даступных народу вобразау, раскрыць сутнасць той цi iншай жыццевай з’явы. Народны погляд пiсьменнiка на рэчаiснасць, шырокае выкарыстанне фальклору, прыказак i прымавак надавалi мове яго баек народны характар.
У аснове многiх баек К.К. ляжыць прыказка. Напрыклад, «Баба з калес, калесам лягчэй” — байка «Дзед i баба». Выкарыстоуваючы у байках прыказкi, Крапiва у першую чаргу звяртае увагу на мараль. К.К. як байкапiсец прадаужае традыцыю Купалы i Коласа, алiгарычныя вобразы творау якiх узяты з жыццевага свету Беларусi. Крапiва захоувае тыя традыцыйныя характарыстыкi алiгарычных персанажау, якiмi надзяляе iх народ.
Тэматыка сатыры К.К. шырокая i разнастайная. Па тэматыцы байкi К.К. можна аднесцi да маральна-бытавых агульна-грамацкiх, закранаючых мiжнародныя i лiтаратурныя праблемы. Прауда, такi падзел даволi умоуны. Пiсьменнiк чэрпае матэрыялы з жыцця цi з фальклору. Даволi шмат баек прысвечана праблемам мастацтва i навукi («Дзед i баба»).
У свой час пiсьменнiка цiкавiлi мiжнародныя падзеi, пытаннi народнага, культурнага i гаспадарчага будаунiцтва.
Асаблiвае месца у першы перыяд яго лiтаратурнай дзейнасцi займала тэма грамадзкай вайны. Асноунымi сродкамi, якiмi карыстауся К.К., з’яуляецца iронiя, гратэск, карыкатура. Каго б нi брау байкапiсец у якасцi персанажау, ён зауседы мае на увазе чалавечае грамадства. Байкапiсец ставiць персанажау, супраць якiх накiравана байка, у смешнае становiшча i паказвае несумяшчальнасць iх iмкненняу, звычак, паводзiн, учынкау з агульна-прынятымi нормамi маралi, прыстойнасцi, чалавечансцi. Байка канчаецца мараллю. У байцы спалучаюцца бытавыя сцэны, залеукi прыроды, лiрычныя адступленнi, дыялог. Мова байкi блiзка да гутарковай. Байка пiшацца вольным вершам.
Многiя баячныя вобразы, створаныя К.К., сталi лiтаратурнымi тыпамi, а канцоукi баек — крылатымi выразамi. Байкапiсец шырока карыстаецца характэрнымi для народнай мовы зваротамi.
Вядомы драматург, сатырык, байкапiсец, ён дауно заваявау прызнанне i лiтар. аутарытэт. Байкi, напiсаныя у 1922-25гг. — шмат у чым класiчныя узоры калючай, задзiрiстай, часам вельмi несправядлiвай у сваiх аценках маладнiкоускай паэзii. Сатырычны дыяпазон баек быу шырокi — даставалася у iх сусветнай буржуазii, польскiм панам, пiсьменнiкам старэйшага пакалення.
”Дыпламаваны баран». Само слова «баран” стала сiнонiмам тупасцi i разумовай абмежаванасцi. Але ад жывел розуму нiхто не патрабуе. На гэтых рысах, спрадвеку замацаваных за баранам, пабудавана гэта байка (1920).
Смешна тое, што не маючы розуму, баран вырашыу здабыць сабе славу iлбом. Што нi гаварыць, а ён у яго быу трывалы. Iронiя тут вынiкае у падтэксту. Баран сапрауды заслужыу дыплом галавою. Толькi не розумам, а iлбом. Рознiцу памiж тым, хто `н у сапрауднасцi, яму растлумчыла кошка, кажучы «што заслужыу ен свой “дыплом” не галавою, аiлбом».
Вобразы Гарлахвацкага i Зелкiна у камедыi Кандрата Крапiвы «Хто смяецца апошнiм». Iх сацыяльная i грамадская шкоднасць
Центральное месца у камедыi займае Вобраз Гарлахвацкага. Гэта двурушнiк, дымагог, авантурыст, самазванец у навуцы, якi iмкнецца выкарастаць службовае становiшча у сваiх шкодных мэтах. Абапiраючыся на паслугi плятхара i падхалiма Зелкiна, карыстаючыся баязлiвастью Тулягi, дабратой i даверлiвастью Чарнауса, Гарлахвацкi iмкнецца пралезцi у вучоныя. Для гэтага ён хоча стварыць у iнстытуце атмасферу падазронасцi i недаверу. Гэтым ён iмкнецца нанесцi шкоду дзяржаве, народнай гаспадарцы. Гарлахвацкi выкарыстоувае разнастайныя сродкi i прыемы, каб дасягнуць свайго. Шантаж i паклеп, начальнiцкi вокрык. На яго думку гэтым можна прымусiць Тулягу i нават самаго Чарнавуса працаваць на яго — «хрыбецiкi у iх моцныя, галовы разумныя, няхай стараюцца, калi хочуць на свеце жыць».
Характар Гарлахвацкага у п’есе падаецца сатырычна; характарызуя яго, Крапiва выкарыстоувае разнастайныя прыемы. Пачынаецца п’еса размовай прыбiральшчыцы цецi Кацi i дворнiка Нiчiпара, якiя гавараць пра змены, якiя адбылiся са з’яуленнем Гарлахвацкага. Асаблiва ярка праяуляецца характар Г., калi ён шальмуе i запалохвае Тулягу, прымушаючы таго напiсаць навуковую працу. Аб’ект даследвання гэтага ученага — «свiнячы мамант” — надзвычай удала асацыiруецца з унутранымi якасцямi самаго даследчыка. Як певун i шарлатан, Г. поунасцю раскрываецца у заключнай часцы трэцяга акта.
У вобразе навуковага супрацоунiка Зелкiна паказаны яркi тып пляткара i падхалiма. Зелкiн як вучоны амаль нiчым не адрознiваецца ад свайго шэфа, а таму i стараецца дагаджаць начальству, падхалiмнiчая, каб утрымаць свае месца. Разумеючы хiсткасць свайго становiшча, З. пачынае плясцi iнтрыгi, паклепнiчаць на сумлен. людзей. Крапiва падкрэслiвае адну знешнюю асаблiвысць З., якая паказвае яго унутраную сутнасць. З. ходзiць амаль нячутка, як кот, што падкрадваецца да сваей ахвяры. Здаецца, што увесь ён — гэта натапыранае вуха, якое да усяго прыслухоуваецца. Убачыушы чалавеква у формы НКВД, якi выходзiу з кабiнета Г., пачуушы назву толькi вулiцы, З. фабрукуе новую плетку супраць Чарнавуса, хаця разумее дзiкасць свайго рашэння.
Невутства З., яго бессаромнае падхалiмства выразней за усе праяуляецца у сцене пасяджэння вучонага савета, на якiм Г. абараняе «сваю” навуковую працу. Як i Г., З. не разумее, што гэты даклад — пародыя на навуковую працу i кiнууся на усе лады расхвалiваць свайго начальнiка. Але варта было З. зразумець, што у гэтым дакладзе няма нiчога навуковага i напiсаны ён не Г., а Тулягам, як тут жа З. гаворыць адваротнае: «Я так i думау! Каб Вы, Аляксандр Петровiч, напiсалi такую бязгуздзiцу.“ У вобразе Зелкiна драматург не толькi заклеймiу пляткарства i падхалiмства, але i наглядна паказау небяспечнасць i шкоднасць такiх Зелкiных, бездоказныя абвiнавачваннi якiх былi самымi моцнымi аргументамi у свой час для рэпрэсii супраць сумленных людзей.
Супярэчлiвасць характару Тулягi у камедыi Кандрата Крапiвы «Хто смяецца апошнiм»
У камедыi Кандрат Крапiва (К.К.) ставiць i вырашае праблему духоунага выпрамлення i аднаулення чалавека ва умовах сацыяльнага грамадства на вобразе Тулягi. Драматург паказвае, што Туляга — чалавек крыштальнай сумленнасцi, але вялiкi баязлiвец. Калi Гарлахвацкi перыядычна запалохваючы i шантажыруючы, спрабуе схiлiць на несумленны шлях Тулягу, ен адважваецца зауважыць нахабнiку, што пiсаць навуковую працу для iншых — учынак несумленны, дрэнны. I няхай сабе пярэчанне Тулягi вельмi нясмелае, але сам факт, што да смерцi запалоханны чалавек усе ж адважваецца на гэта, з’яуляецца сведчаннем яго высакароднасцi, маральнай чысцiнi. Бессаромнасць Гарлахвацкага вельмi узрушыла i абурыла Тулягу, але ен пакуль што не адважваецца каму-небудзь расказаць усе, бо не упэунены у сваей праваце. К. знарок ставiць Тулягу у недарэчныя, смешныя сiтуацыi, каб найбольш моцна ударыць па баязлiвасцi Тулягi. Туляга лiчыць свае становiшча трагiчным, з якога няма выйсця, i трацiць спакой i сон. Гэта усе можна прасачыць у сцене, дзе Туляга з рознымi агаворкамi расказвае Левановiчу пра усе сваi няшчасцi. Адчуушы сяброускую падтрымку Веры, Чарнавуса i iншых супрацоунiкау iнсцiтута, Туляга пачынае разумець безпадстаунасць свайго страху. Ен узяуся пiсаць для Гарлахвацкага працу пад выглядам таго бездапаможнага запалоханага Тулягi, якiм дырэктар яго бачыу. Але пры гэтым думае: «Цяпер жа я табе напiшу навуковую працу! Насмяяуся ты з мяне, абняславiу перад людзьмi, пасмяюся ж i я з табе». У яго нараджаецца вялiкi гнеу да праудзiсвета, нахабнiка i кар’ерыста, рашучасць абавязкова яго выкрыць, адпомсцiць за тое зняважанне, крыуду, якiя цярпеу Туляга ад дырэктара. У канцы п’есы адбываецца духоунае аднауленне i перараджэнне Тулягi, яго радасць, гордасць ад здзейсненага i поунае выкрыцце невуцтва Гарлахвацкага. Туляга канчаткова пераадольвае сваю безгрунтоуную баязлiвасць i становiцца нармальным чалавекам, гатовым змагацца з такiмi людзьмi, як Гарлахвацкi.
Нямала паздзеквауся Гарлахв. з Тулягi i iншых вучоных. Цяпер яны смяюцца з Гарлахвацкага апошнiмi. У гэтым сэнс назвы твора.
Кандрат Крапiва — драматургiчна-iдэйны змест п’есы «Хто смяецца апошнiм». Жанр твора
Талент К.К. асаблiва праявiуся у жанры драматургii. У яе ён прыйшоу у сярэдзiне 30-х гадоу. К гэтаму часу бел. драматургiя мела свае мастацкiя здабыткi. На сцэнах бел. тэатрау з поспехам ставiлiся п’есы Галубка, Чорнага, Гарбацэвiча. Па словах самаго аутара, рознiца памiж байкай i камедыяй хутчэй колькасная, чым якасная. Яны з’яуляюцца формамi адлюстравання галоуных з’яу жыцця. Яго п’есы вылучаюцца зместам, вастрыней канфлiкту, мастацкай дасканаласцю. Першая п’еса К.К. — псiхалагiчная драма «Канец дружбы” (надрукована i пастаулена у 1934).
Гэты твор пра вернасць чалавека сваiм iдэалам. Другая — «Партызаны” (1937).
Адна з лепшых сатырычных п’ес К.К. — «Хто смяецца апошнiм». Паставiць чалавека на сваё месца, iнакш кажучы, сарваць маску вучонага з невука i паклепнiка, высмеяць падхалiмства i прыстасаванасць, паказаць, якую шкоду грамадству i навуцы прыносiць кар’ерызм, дэмагогiя i невуцтва — гэтаму прысвечана камедыя «Х. с. а. “ . У iнстытуце геалогii стварылася не нармальнае становiшча. Замест таго, каб займацца навукай, вычоныя вымушаны былi даказваць, што яны сумленныя людзi. Затое да пары да часу гаспадармi становiшча адчуваюць сябе Гарлахвацкi, дырэктар паводле пасады, а на самой справе нахабны кар’ерыст i невук, i яго памагаты, паклёпнiк Зелкiн. Дзеянне у п’есе распрацавана вельмi дэталева. Героi з самага пачатку уцягваюцца у барацьбу. Гарлахвацкаму патрэбны дакумент аб вучонай годнасцi, iнакш яго выкрыюць i стануць вядомы яго «чорныя справы», якiя ен тварыу у Кiеве. Зелкiн служыць яму з усей халуйскай адданасцю. Складанае становiшча у Тулягi: напiсаць Гарлахвацкаму працу i тым самым зрабiць подласць перад сваiм сумленнем, перад таварышамi, навукай, або скiнуць з сябе цяжар палахлiвасцi, адкрыта выступiць на барацьбу з кар’ерыстам. Становiшча, у якое трапляе прафесар Чарнавус, нагадвае становiшча Тулягi. Чарнавуса зняважылi, ачарнiлi яго працу пры дапамозе плетак i паклепу. Чарнавус iдзе на адкрытую барацьбу, настойлiва iмкнецца высветлiць, адкуль папаузлi хлуслiвыя чуткi пра яго працу. Вера i Левановiч робяць усе неабходнае, каб навесцi парадак у iнстытуце, хутчэй зняць абвiнавачванне з сумленных вучоных. “ Канец дружбы” — пра высокую прынцыповасць у гарадскiх i асабiстых справах. Дружба Карнейчыка, дырэктара мебельнага завода, i Лютынскага, наркома земляробства, замацавана крывей. Яны ваявалi з белапалякамi у партызанскiм атрадзе, ахвяравалi жыццем у iмя пабудовы сацыялiзму. Лютынскi выратавау Карнейчыка ад смерцi.
Асаблiвая заслуга К.К. заключаецца у развiццi нацыянальнай драматургii. Яго драмы, камедыi з’яуля юцца важнай старонкай у лiтаратурным i культурным жыццi Беларусi. Яны з’явiлiся школай выхавання нацыян. кадрау для тэатру рэспублiкi новага пакалення белар. драматургау. Са з’яуленем драм i камедый К.Крапiвы белар. драматургiя выйшла на усесаюзную i сусветную арэну. К.Крапiва як драматург дасканальна валодау майстэрстам сцэнiчнага слова. Добра ведаючы белар. народн. мову, багацце яе лексiкi i фразеалогii, К.Крапiва вельмi умела выкарыстоувау гэтыя скарбы у сваёй практыцы. Разумеючы, што той, хто абыякава ставiцца да гэтай, найбагацейшай крынiцы, няздольны стварыць яркiх i праудзiвых творау.
Першай п’есай К.Крапiвы, якую ен стварыу на пачатку 40-х гадоу, з’яуляеца псiхалагiчная драма «Проба агнем». Яна З’явiлася i першай п’есай на Беларусi аб вайне. Гэты твор услауляе вернасць сав. людзей свайму патрыятычнаму абавязку.
1948 г. — п’еса «З народам” — тэма: удзел у вайне савецкай iнтэлiгенцii.
1958 г. — «Людзi i д’яблы” — у п’есе паказваецца жыцце у акупiраванам горадзе.
Майстэрства Кандрата Крапівы — байкапісца
Беларуская літаратура багата на таленавітыя творчыя асобы, але нават і сярод іх індывідуальнасць Кандрата Крапівы вылучаецца велічна, непаўторна, ярка. Талент сатырыка асабліва праявіўся ў жанры байкі. Байкі К. Крапівы — самабытная з’ява ў беларускай літаратуры. Многія з іх выраслі з народных прыказак і прымавак, на прыкладзе якіх аўтар вучыўся выказваць свае думкі вобразна, сцісла, запамінальна: У чужое проса не сунь носа («Сука ў збане»), Баба з калёс — каню лягчэй («Дзед і Баба»), Кожны цыган сваю кабылу хваліць («Пра Цыгана і кабылу»), Вялікаму каню — вялікі хамут («Саманадзейны Конь»).
Нямала ўласных афарызмаў пісьменніка ператварыліся ў прыказкі, прымаўкі, атрымалі агульнанародную вядомасць: Другі баран — ні «бэ», ні «мя», а любіць гучнае імя («Дыпламаваны Баран»), Каб сонца засланіць — вушэй асліных мала («Сава, Асёл ды Сонца»), Як свінню ні кліч, яе заўсёды выдасць лыч («Заява»), Бывае іншы раз і з нашым братам, што галаву заменьваюць мандатам («Мандат»).
Байкі К. Крапівы, «населеныя» мясцовымі жывёламі і птушкамі (свіннямі, парсюкамі, валамі, цялятамі, сабакамі, варонамі, совамі, зайцамі), бічуюць адсталыя людскія звычаі, п’янства, забабоны, пляткарства, асуджаюць бюракратаў, раскрадальнікаў народных здабыткаў, падхалімаў. Падзеі ў байках не алегарычныя, а канкрэтныя. Яны — з сялянскага жыцця, з вясковага побыту. У байцы «Дыпламаваны Баран» сатырык расказвае пра Барана, які быў настолькі дурным, што нават не пазнаваў сваіх варот. Ганарыўся ж Баран сваім трывалым лбом:
Такога не страчаў ніколі лба я:
Калі няма разумніка другога,
Пабіцца каб удвух,
Дык ён разгоніцца ды ў сцену — бух!
У іншага дык выскачыў бы й дух,
А ён — нічога.
Каб лягчэй было ўбачыць Барана і вылучыць з гурту, на шыю яму прывязалі мету, жартам назваўшы яе «дыпломам». Баран настолькі заганарыўся гэтым «дыпломам», што вырашыў паказаць сваю вучонасць перад Кошкай. Добра ведаючы абмежаванасць і тупасць Барана, Кошка растлумачыла, што свой «дыплом» ён заслужыў «не галавой, а лбом». Крыкуноў, саманадзейных людзей, прагных да славы, ды «вузкіх у плячах», высмейвае К. Крапіва ў байцы «Саманадзейны Конь». У якасці эпіграфа да байкі сатырык выкарыстаў народную прыказку «Вялікаму каню — вялікі хамут». Конь, які быў «з сабаку, можа, так, мо з добрае шчаня», скардзіцца на ўсё сяло, што хамут «нібы не да яго», патрабуе ад Гаспадара вялікага хамута. І вось мізэрны Конь упрогся ў воз, які цягнуў ламавік. Воз жа не скрануўся з месца, а «пралезлі праз хамут канёвы персі й ногі, і затрымаўся ён аж ледзь на жываце». У вобразе Каня ўвасоблены рысы крыкуноў, людзей з прэтэнзіямі, якім не па заслугах «веліччу быць хочацца заўсёды». Маральна-бытавыя праблемы асвятляе К. Крапіва ў байцы «Махальнік Іваноў». Яна гнеўна выкрывае падхалімаў і падхалімства. Сюжэт байкі даволі просты: ваенком, задаволены вынікамі стральбы сваіх падначаленых, вырашыў успомніць сваю маладосць і пастраляць. Стрэліў пяць разоў — і ні адна куля не закранула мішэні. Салдаты ж, якія сачылі за стральбой, далажылі (прамахалі), што ўсе кулі трапілі ў цэль. Западозрыўшы падман, ваенком пайшоў на хітрасць: пачаў страляць халастымі патронамі. Але і пасля гэтага махальнік Іваноў далажыў, што «ў цэнтру самую ўсе пяць загналі зноў». Шэф «пахваліў» Іванова, назваўшы яго сапраўдным падхалімам. Высмеяўшы аднаго падхаліма, К. Крапіва паказвае, што ў падхалімстве вінаваты не толькі асобныя людзі, але і грамадства ў цэлым. Падзеям міжнароднага палітычнага жыцця прысвечана байка «Жаба ў каляіне». Яна пачынаецца лірычнай замалёўкай летняй працы на сенакосе. «Пагода— проста нібы дым, у вёсцы ўздым», усе напружана працуюць, стараючыся за пагодныя дні накасіць і насушыць як мага больш сена. І толькі Жабе не працуецца, ад злосці яна не знаходзіць сабе месца і, паразважаўшы трохі, вырашае перакуліць нагружаны сенам воз: Вось толькі сяду ў каляіну, Плячом пад кола таркану І к чорту воз перавярну. Вялікія патугі Жабы, але мізэрныя рэальныя магчымасці: «Тут колам — хрась!.. І кроў і гразь… Пад кола, Жаба, не падлазь». Байкі К. Крапівы, нацыянальна-самабытныя па характары, былі народжаны надзённымі патрэбамі часу. Яны з’явіліся дзейсным сродкам выкрыцця ўсяго таго, што перашкаджала рухацца наперад. Увабраўшы ў сябе невычэрпныя багацці жывой народнай мовы, народнай мудрасці, яны і ў наш час захавалі сваю дзейсную сілу і моц.
