Орыс тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі
Кудагельдинова Сауле Слатбековна
Т.Ахтановтың «Шырағың сөнбесін» романы
Халықтың арқасына аяздай батқан қасіретті екінші дүниежүзілік соғыс жылдары әрбір шығармашылық адамының айналып өтпейтін тақырыптарының бірі. Әсіресе сол зұлмат заманмен тұспа-тұс келген немесе қиан-кескі ұрысты өз көзімен көрген майдан жауынгерлерінің шығармаларында кездесетін тақырып. Бірі қан майдандағы жауынгерлердың ерлігі мен өрлігін, соғыс алаңындағы тағдырын жырласа, бірі елде қалған бала-шаға мен қорғансыз әйелдер өмірін тілге тиек етеді. Соғыс майданында жүріп, жаумен бетпе-бет жолықпаса да, өмір үшін күрескен кейіпкерлер өмірі жайлы жазылған Тахауи Ахтановтың «Шырағың сөнбесін» романы солардың бірі.
Роман негізгі кейіпкер Назираның баяндауы түрінде жазылған. Назира – кеңес офицерлерінің бірі Қасымбектің жары болатын. Күйеуі майданда қаза тауып, құрсағындағы баламсымен жалғыз қалған Назираның жан-жағынан анталаған жау тылына қарамастан өмір жолындағы күресін тоқтатпаған қайсарлығы — қазақ әйелдерінің бойындағы ең асыл қазыналардың бірі іспеттес.
Роман параллель образдарымен қызықтырақ. Адам бойында болатын сан түрлі мінез-құлықтарды кейіпкерлер бойына сіңіре отырап жасалынған. Романда негізінен сондай бір өрескел мінезді адам бейнесі жоқ. Бәрі өмірден алынған. Усачев пен Тұрсынғали сияқты тек билікке ұмтылған, билік үшін өзінің туғанын да құрбан етуге дайын жандар қазіргі бейбіт өмірде ғана емес, соғыс кезінде де бар. Оларда өз ұлтына қарсы келгілері келеді деймісіз?! Бар қалаулары тек аман қалу ғой. Жанын сақтап қалуға тырысып, өз елін сатып, жау қолына елін жығып берген тағдыры бәрімізге белгілі. Алда-жалда Гитлер әскері жеңіске жеткен болса, сол Усачевті бәрі бір тірі қалдырмас еді. Соны біле тұра жан сауғалауға тырысқан далбаса тірліктің бірі бұл. Жануарда өлер алдында тұяғын бір серпитіні сияқты, бұл да сол секілді талпыныс.
Романда қаймағы бұзылмаған көне қазақ ауылының дана да көреген әжелерінің де бейнелері тамаша сомдалған. Олар Евдокия Герасимовна мен Қамқа әжей. Екеуі екі ұлттың өкілі болсадағы, ой өрісі мен өмірге деген көзқарастары, міне-құлықтары бірдей. Екеуіде шолақ белсенді Усачев пен Тұрсынғали үстемдігінің уақытша екенін, алай-дүлей арпалыс зұлмат соғыстың аяқталарын біледі. Жеңіс таңының арайлаған ақ таңының атарына деген сенімділіктері алға жетелейді. Шолақ белсінділердің алдында намыстарын жықтырмаған тәкәпарлығы мен өршіл қайсар мінездері халқымыздың қазынасындай болған қарттарымыздың бағасын арттыра түскендей.
Ақбілек романы туралы
... Жоғарыда айтылған деректер «Ақбілек» романының жазылу хақында зерттеушілердің аз – маз пікірлерін айттық. Енді романдағы кейіпкерлер турасында тоқталсақ. Жазушы ... жазушының бес томдық шығармалар жинағының бірінші томына енді. «Ақбілек» романы халық тұрмысы мен өмірінен ойып алынған шындық негізінде ... Сондықтан мен Дәриға болыс пен Ақбілек қыз екі бөлек кісі, бірі егде, бірі жас деймін. Жүсіпбек жазғ ...
Осылардың бәрін баян етіп отырған басты кейіпкер Назира образы — қазақ әйелдерінің жалпы көрінісіндей әсер қалдырады. Назираның әрбір сөзі мен ісінде, өне-бойында аналарымыздың бәрінен табылатын барша қасиеттері шоғырланғандай.
Кейіпкерлердің іс-әрекеттері арқылы романның болашақ ұрпаққа берері көп. Жалпы.
